آشنایی با سه کابوس ایرانی پرنده‌های دشمن

در جریان بازدید رهبر معظم انقلاب از نمایشگاه دستاوردهای نیروی هوافضای سپاه پاسداران در اردیبهشت ماه 1393 از دستاوردهای متعددی رونمایی شد. بخشی از دستاوردهای رونمایی شده مربوط به سامانه های پدافندی بود. سامانه های پدافندی "رعد2" ، "طبس" و "سوم خرداد" از جمله این سامانه ها بودند.
در نگاه اول مشخص می شود که این سامانه ها شباهت خاصی به سامانه موشکی رعد دارند که پیش از این رونمایی شده بود. البته در این میان تغییرات خاصی دیده می شود که به آن می پردازیم.
سامانه رعد رونمایی شده در رژه 31 شهریور سال 1391 ، از موشکهایی با نام طائر 2 بهره می برند. بر اساس اعلام مسئولین برد این سامانه 50 کیلومتر بوده و می تواند با اهدافی تا ارتفاع 22.8 کیلومتر درگیر شود. در عین حال مشخص بود که راداری بر روی پرتابگر این سامانه نصب نشده است و اطلاعات مورد نظر آن از طریق رادار که در محل دیگری مستقر است به آن می رسد.
سامانه رعد 2 در حقیقت مدل ارتقاء یافته سامانه رعد 1 است. بر اساس اطلاعات موجود در سامانه رعد 2 از سامانه های اپتیکی به منظور انجام عملیات شناسایی نیز استفاده می شود. اهمیت مسئله در اینجا نهفته است که در صورتی که به هر دلیل سامانه های راداری "رعد 2" از کار بیفتند این سامانه می تواند با کمک سامانه های رهگیری و هدف الکترواپتیکال خود تا فاصله 80 کیلومتری خود را جستجو کرده و به شناسایی و کشف اهداف مورد نظر بپردازد.
کیفیت و توانایی سامانه های الکترواپتیکال ساخت ایران در جریان شکار پهپاد RQ-170 به نمایش درآمد که در طی آن این سامانه ها موفق به شناسایی و رهگیری این پهپاد آمریکایی شده بودند.
همچنین سامانه مورد نظر بر روی یک دستگاه کامیون نصب شده و این امر نشان از بالا بودن انعطاف پذیری این سامانه و قابلیت نصب آن بر روی انواع خودروهای گوناگون دارد.
اما دو سامانه معرفی شده دیگر از تفاوتهای بیشتری نسبت به "رعد2" برخوردار هستند. بر روی هر دو سامانه "طبس" و "سوم خرداد" دو سامانه راداری مستقل دیده می شود. رادار به کار رفته بر روی سامانه "طبس" از لحاظ ظاهری تا حدودی به سامانه بوک روسی شبیه است و البته اطلاعات خاصی در مورد کارایی "طبس" ایرانی توسط مسئولین منتشر نشد. البته پیش از این مشرق در مقاله مربوط به سامانه "رعد" به برخی از تفاوتهای میان بوک با سیستم های ایرانی پرداخته بود.
اما سامانه "سوم خرداد" از یک رادار با ظاهری شبیه به یک صفحه تخت و به نوعی مثل رادارهای آرایه فازی بهره می برد که خود یک نکته بسیار مهم محسوب می شود. این رادارها توان اسکن بسیار سریع تر فضای اطراف خود را داشته و در برابر جنگ الکترونیک دشمن از توانایی مقاومت بسیار بالاتری برخوردار است. بر اساس اعلام مسئولین این سامانه تماما مستقل می باشد. این بدین معناست که کلیه امور یعنی شناسایی، رهگیری، تعقیب و درگیری با هدف مورد نظر از روی همین یک سامانه انجام می شود که خود به کاهش حجم یگان ها و نفرات کمک کرده و در عوض تحرک و در نتیجه بقاء پذیری آنها را افزایش خواهد داد.
این سامانه می تواند همزمان 4 هدف را رهگیری و 8 موشک را شلیک کنید. به نظر تاکتیک مورد نظر فرماندهان ایرانی برای استفاده از این سامانه به دلیل تحرک بالا و تجمیع تمام سامانه ها بر روی یک شاسی در راستای بحث " شلیک کن - فرار کن " است. در این تاکتیک که به نوعی برای استراتژی نبرد ناهمطراز ایده آل می نماید دسته های چندتایی از این سامانه در نقاط مختلف مستقر شده و اهداف پرنده را غافلگیر می کنند. به نظر می رسد که طراحان این موشک برای هر هدف هوایی 2 موشک در نظر گرفته اند که شانس برخورد را افزایش دهد.
البته یک نکته را هم باید یادآور شد و این هم این که سامانه "سوم خرداد" همزمان با سامانه رعد تست شده بود و در همزمان نیز تصاویری از شلیک موفق آن پخش شد. در حقیقت ما در روز گذشته شاهد رونمایی رسمی از این سامانه در مقابل فرماندهی کل قوا بودیم.
اما نکته بعدی در مورد موشکهای به کار رفته در این سامانه است. همان گونه که دیده می شود در این سامانه از موشکهای طائر 2 ب استفاده شده است. با نگاهی به تصاویر مربوط به سامانه رعد و موشکهای به کار رفته بر روی آن به راحتی می توان تشخیص داد که موشکهای طائر 2 نسبت به نمونه به کار رفته در "رعد" بزرگتر هستند.
در هنگام بازدید رهبر انقلاب از سامانه "سوم خرداد" اعلام شد که این سامانه توانایی درگیری با اهدافی در فاصله 50 کیلومتر و ارتفاع 25 کیلومتر را دارد. این افزایش بیش از 2 کیلومتری در برد می تواند یکی از دلایل افزایش قطر موشک دانست. البته می توان استفاده از سرجنگی سنگین تر و همچنین رادار بزرگتر برای این موشک را نیز از دلایل این افزایش اندازه برشمرد.
اما نکته بسیار مهم که توسط یکی از مسئولین به رهبر انقلاب اعلام شد مربوط به برنامه های آینده سپاه برای این سامانه است. در هنگام بازدید فرماندهی کل قوا از این سامانه اعلام شد که سامانه مورد نظر از نظر کارایی کلی شبیه به اس 300 است اما برد کمتری نسبت به آن دارد که در آینده برنامه ای برای افزایش برد سامانه مورد نظر به 100 الی 200 کیلومتر داریم.
باید این نکته را مد نظر داشت که امروزه عمده تهدیدات هوایی در حوزه تهدیدات ارتفاع پایین و متوسط حضور دارند و سرمایه گذاری گسترده ایران در بخش سامانه های دفاع هوایی در ارتفاع پست و متوسط نشان از درک صحیح فرماندهان از تهدیدات در فضای موجود دارد.
صد البته با توجه به اخبار مرتبط به سامانه برد بلند باور 373 و همچنین افزایش برد موشکهای سامانه "سوم خرداد" می توان این امید را داشت که در آینده نزدیک جمهوری اسلامی ایران به طور کامل و در تمامی ارتفاع های مورد نظر دارای یک سامانه پدافند هوایی نیرومند و بومی که متکی به توان داخلی است باشد.
منبع مقاله : مشرق